Bốn Luật sư từng làm Bộ trưởng

Nhiều quốc gia trên thế giới đặc biệt là những nước kinh tế phát triển như Hoa Kỳ, Nhật Bản... có nhiều chính khách nổi tiếng xuất thân là luật sư. Ở Việt Nam hiện nay, khái niệm luật sư - chính trị gia xem ra vẫn còn khá xa lạ. Nhưng trước đó đã có một thời kỳ “hoàng kim” với những luật sư nổi tiếng làm Bộ trưởng. Những luật sư - chính khách  ấy không chỉ mở đường cho sự ra đời và phát triển nghề Luật tại Việt Nam, mà họ còn có những đóng góp quan trọng cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc cũng như cho tiến trình phát triển kinh tế - chính trị - xã hội của đất nước.

1. Luật sư Trần Văn Chương (1898 - 1986):

Ông từng giữ chức Bộ trưởng Ngoại giao dưới thời Thủ tướng Trần Trọng Kim và sau đó là Bộ trưởng Kinh tế của Việt Nam Cộng hòa trước khi được bổ nhiệm là Đại sứ đầu tiên tại Mỹ. Ông còn nổi tiếng với vai trò là cha của Đệ nhất Phu nhân của đệ nhất Cộng hòa Việt Nam Trần Lệ Xuân.

Luật sư Trần Văn Chương sinh ra trong một gia đình danh gia vọng tộc, là con trai của Thống đốc Nam Định Trần Văn Thông và là cháu gọi Bùi Quang Chiêu bằng cậu. Ông đỗ tiến sỹ luật và được bổ nhiệm làm Phó Tổng trưởng Nội các (Phó Thủ tướng) kiêm Bộ trưởng Ngoại giao của chính phủ Trần Trọng Kim vào năm 1945. Trong thời điểm lịch sử rối ren và tình cha con níu giữ, ông vẫn nhận biết được chính sách độc tài của chính quyền Diệm - Nhu nói chung và những việc làm sai trái của con gái Trần Lệ Xuân nói riêng, để từ đó dứt khoát từ chức nhằm thể hiện sự phản đối của mình.

Để làm được điều đó, ngoài tư duy chính trị nhạy bén còn phải có một trái tim yêu hòa bình, yêu dân tộc. Ông đã đánh đổi bằng cả sinh mệnh chính trị để kiên quyết bảo vệ những điều ông cho là lẽ phải. Ông mất tại Hoa Kỳ trong một biến cố gia đình năm 1986.

2. Luật sư Trịnh Đình Thảo (1901-1986):

Ông là luật sư và cũng là một chính khách nổi tiếng của Việt Nam. Ông từng là Bộ trưởng Tư pháp của Chính phủ Trần Trọng Kim (1945) và giữ nhiều chức vụ quan trọng trong bộ máy Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa sau này.

Khi đất nước dành được độc lập, ông đã giữ nhiều chức vụ quan trọng trong bộ máy lãnh đạo. Với tư tưởng tiến bộ tiếp thu từ nền văn hóa phương Tây, sự trải nghiệm sâu sắc về mọi mặt xã hội thông qua quá trình hành nghề luật sư và đồng cam cộng khổ trong cuộc đấu tranh của dân tộc, Luật sư Trịnh Đình Thảo có quan điểm sống, cách nhìn nhận vấn đề sâu sắc, có nhiều cống hiến cho sự nghiệp giải phóng dân tộc và phát triển đất nước.

Ngày 3/4/1986, luật sư Trịnh Đình Thảo qua đời tại TP Hồ Chí Minh do tuổi cao sức yếu. Ông được Đảng, Nhà nước trao tặng Huân chương Độc lập hạng Nhất, Huân chương Kháng chiến chống Mỹ.

3. Luật sư Phan Anh (1912 - 1990):

Phan Anh là một luật sư nổi tiếng đồng thời là Bộ trưởng Thanh niên trong Nội các Trần Trọng Kim và là Bộ trưởng Quốc phòng đầu tiên của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Có nhiều thắc mắc cho chức vụ này của ông, tác giả bài viết đã được ông Phan Quốc Hội -  con trai cố luật sư cho biết: thời đó việc hành quân, tác chiến ngoài mặt trận và quản lý hành chính trong quân đội được tách bạch tương đối rõ. Luật sư Phan Anh đảm trách công tác hành chính, còn lĩnh vực tác chiến thuộc về vị Tướng lừng danh của dân tộc ta.

Luật sư Phan Anh trải qua một tuổi thơ cơ cực do mồ côi mẹ từ nhỏ, theo cha lưu lạc khắp nơi nhưng ông vẫn đạt những thành tích học tập xuất sắc rồi theo học ngành Luật tại Đại học Đông Dương, Hà Nội. Ông tốt nghiệp Cử nhân Luật tại Đại học Đông Dương và sang Pháp du học. Trở về nước, ông hành nghề luật sư tại văn phòng của luật sư Bùi Tường Chiểu, trên phố Trần Hưng Đạo - Hà Nội ngày nay.

Năm 1941, ông cùng các ông Vũ Đình Hoè và Vũ Văn Hiền lập ra tạp chí Thanh Nghị để cổ vũ tinh thần yêu nước và tham gia bào chữa cho nhiều chiến sĩ hoạt động cách mạng.

Năm 1945, ông được Chính phủ Trần Trọng Kim mời giữ chức Bộ trưởng Thanh niên nhưng sau đó ông từ chức. Khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thành lập, ông trở thành Bộ trưởng Quốc phòng và sau đó liên tục giữ nhiều chức vụ quan trọng. Không chỉ cống hiến cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và sự ổn định, phát triển kinh tế, đất nước, luật sư Phan Anh còn “cha đẻ” Hội Luật gia Việt Nam, mở đường cho sự phát triển nghề luật sư tại Việt Nam.

Luật sư Phan Anh mất năm 1990 tại Hà Nội. Hiện tên ông được UBND TP Hồ Chí Minh đặt cho một con đường tại phường Bình Trị Đông, quận Bình Tân.

4/. Luật sư Vũ Văn Hiền (1911 - 1966):

Là một con người tài hoa, uyên bác, ông đỗ Thủ khoa khoa Luật trường Đại học Hà Nội - Tiến sỹ Luật khoa - Bộ trưởng Tài chính trong Chính phủ Trần Trọng Kim và đã tham gia bào chữa cho nhiều chiến sỹ cách mạng.

Mặc dù xuất thân trong một gia đình nhà nho nghèo, mồ côi cha ntừ nhỏ, phải sống nương nhờ người bà con nuôi, nhưng Vũ Văn Hiền có trí tuệ hơn người và sự nỗ lực phấn đấu vượt bậc để trở thành tiến sỹ khoa luật. Ông đã cùng luật sư Phan Anh, Vũ Đình Hòe thành lập tạp chí Thanh Nghị tập trung nhiều cây bút tâm huyết với dân, với nước lừng lẫy một thời. Tháng 4/1945 ông được mời tham gia Nội các Trần Trọng Kim, giữ chức Bộ trưởng Tài chính. Sau ngày 19/12/1946 ông ở lại Hà Nội, mở Văn phòng luật sư.

Dù có rất ít tài liệu nói về luật sư Vũ Văn Hiền, nhưng những hình ảnh của ông qua hồi ức của các đồng nghiệp và người dân thời bấy giờ cho thấy đó là một con người dũng cảm, yêu nước và là một luật sư tài ba. Sau ngày 19/12/1946 ông không tham gia các hoạt động chính trị mà mở Văn phòng luật sư ở Hà Nội sống cuộc đời bình dị.

Nghề luật sư hoạt động dựa trên một nền tảng kiến thức pháp lý vững chắc cùng sự tiếp xúc với muôn mặt của xã hội, tạo cho người theo nghiệp luật sư có những cảm quan sâu sắc về tình hình kinh tế - chính trị - xã hội của đất nước. Có lẽ vì thế, trong nội các tri thức nổi tiếng bậc nhất thời bấy giờ - Nội các của Giáo sư Trần Trọng Kim - nơi được cho là tập trung hầu hết những gương mặt tài ba, có đến 4/10 vị Bộ trưởng xuất thân là luật sư. Điều đó góp phần thể hiện sự tôn vinh, coi trọng của xã hội đối với nghề nghiệp cao quý này.